Sâu rang là b¿nh lý v¿ rang mi¿ng r¿t ph¿ bi¿n ¿ ngu¿i l¿n, d¿c bi¿t là ¿ tr¿ em do an d¿ ng¿t nhi¿u và v¿ sinh rang mi¿ng chua dúng cách. N¿u sâu rang không du¿c di¿u tr¿, tình tr¿ng b¿nh càng n¿ng hon và ¿nh hu¿ng d¿n các l¿p sâu hon c¿a rang. Chúng có th¿ d¿n d¿n dau rang, nhi¿m trùng nghiêm tr¿ng và m¿t rang. Tham khám thu¿ng xuyên, dánh rang và dùng ch¿ nha khoa là cách b¿o v¿ t¿t nh¿t ch¿ng l¿i sâu rang. V¿y sâu rang nguyên nhân t¿ dâu, nguy hi¿m nhu th¿ nào và cách di¿u tr¿ ra sao? Chi ti¿t s¿ có ¿ bài vi¿t phía du¿i.

Sâu rang là gì?

Sâu rang du¿c hi¿u theo cách don gi¿n nh¿t là tình tr¿ng t¿n thuong mô c¿ng ¿ rang hay còn du¿c g¿i là quá trình h¿y khoáng. Nh¿ng t¿n thuong này do k¿t qu¿ quá trình ho¿t d¿ng và phát tri¿n c¿a vi khu¿n gây ra. Sâu rang là m¿t d¿ng b¿nh lý ph¿ bi¿n v¿ rang mi¿ng ¿ c¿ Vi¿t Nam và trên th¿ gi¿i. Ai cung có kh¿ nang m¿c b¿nh sâu rang, tuy nhiên t¿ l¿ sâu rang thu¿ng cao nh¿t ¿ tr¿ em.

Xem thêm: Viêm l¿i là gì - Thu¿c tr¿ viêm l¿i (viêm nu¿u rang) hi¿u qu¿ nh¿t

Nguyên nhân gây sâu rang là gì?

M¿c dù sâu rang là b¿nh lý ph¿ bi¿n nhung nhi¿u ngu¿i v¿n chua có hi¿u bi¿t chính xác v¿ v¿n d¿ này. Th¿m chí nhi¿u ngu¿i còn nghi r¿ng sâu rang là do “sâu” d¿c và kí sinh trong rang. Ðây là m¿t hi¿u l¿m không hi¿m ngu¿i m¿c ph¿i. V¿y th¿c ch¿t sâu rang là gì?

Có 3 nguyên nhân chính gây nên b¿nh sâu rang:

• M¿ng bám là nh¿ng l¿p màng trên rang du¿c hình thành b¿i du¿ng và tinh b¿t. Chúng du¿c hình thành và bám trên b¿ m¿t sau khi an t¿ 15-20 phút. N¿u không du¿c v¿ sinh s¿ch s¿, chúng s¿ k¿t h¿p v¿i nh¿ng enzyme có trong nu¿c b¿t và t¿o nên nh¿ng m¿ng bám trên b¿ m¿t rang. Lâu dài m¿ng bám s¿ t¿o thành vôi rang, chúng bám lên vi¿n nu¿u và tr¿ thành noi trú ng¿ c¿a vi khu¿n.
• Vi khu¿n gây trú ng¿ trong vôi rang và tiêu hóa ph¿n m¿ng bám. Chúng t¿o ra axit và an mòn l¿p khoáng ch¿t ¿ men rang sau dó an d¿n vào t¿i ngà và t¿y rang. Lúc này chúng ta s¿ c¿m nh¿n du¿c s¿ ê bu¿t.
• Khi vi khu¿n gây sâu rang phát tri¿n m¿nh. Chúng s¿ gây viêm và sung bu¿ng t¿y.

Các giai do¿n c¿a sâu rang là gì?

Sâu rang không phát sinh “m¿t s¿m m¿t chi¿u”, chúng có bi¿u hi¿n riêng ¿ t¿ng giai do¿n. Vì v¿y, n¿u quan sát m¿t cách k¿ càng, b¿n hoàn toàn có th¿ nh¿n bi¿t sâu rang s¿m. Sâu rang phát tri¿n theo 4 giai do¿n:

• Giai do¿n 1: Ðây là giai do¿n kh¿i phát ¿ sâu rang. Quan sát k¿ trên b¿ m¿t rang b¿n s¿ th¿y nh¿ng d¿m tr¿ng màu vàng ng¿ ¿ ho¿c màu tr¿ng d¿c. Ðây chính là m¿ng bám và cao rang. Thu¿ng ¿ giai do¿n này chúng ta s¿ khó có th¿ phát hi¿n sâu rang n¿u không cham sóc và ki¿m tra rang mi¿ng thu¿ng xuyên.
• Giai do¿n 2: Vi khu¿n Mutans Streptococci s¿ l¿i d¿ng nh¿ng m¿ng bám và cao rang làm noi trú ng¿ và chuy¿n hóa. Quá trình này c¿a chúng s¿ t¿o ra m¿t lo¿i axit. Chúng t¿n công và an mòn men rang. Nh¿ng vùng b¿ an mòn s¿ chuy¿n thành màu den. N¿u d¿ ý k¿, b¿n s¿ c¿m nh¿n rang d¿ b¿ kích ¿ng hon khi an d¿ nóng, l¿nh, chua…
• Giai do¿n 3: L¿ sâu s¿ phát tri¿n r¿ng và sâu hon. Vi khu¿n t¿n công vào l¿p ngà và t¿y rang khi¿n rang b¿ dau nh¿c. T¿y rang s¿ b¿ viêm gây dau d¿n và có mùi hôi mi¿ng.
• Giai do¿n 4: Viêm t¿y. Vi khu¿n s¿ an t¿i t¿y rang gây viêm và ch¿t t¿y. Trong tru¿ng h¿p này n¿u không du¿c di¿u tr¿ k¿p th¿i ph¿n vi khu¿n s¿ t¿n công vào các dây th¿n kinh và xuong hàm gây sung và viêm xuong hàm. Quá trình phát tri¿n c¿a sâu rang

Sâu rang nguy hi¿m nhu th¿ nào?

¿nh hu¿ng d¿n s¿c kh¿e rang mi¿ng

Sâu rang s¿ ¿nh hu¿ng tr¿c ti¿p d¿n s¿c kh¿e rang mi¿ng. C¿u trúc rang b¿ phá ho¿i gây dau nh¿c, tình tr¿ng càng nghiêm tr¿ng thì s¿ d¿n t¿i vi¿c m¿t rang. Khi sâu rang phát tri¿n d¿n t¿y rang s¿ gây ra tình tr¿ng viêm t¿y. Các l¿ chóp rang b¿ vi khu¿n chèn ép gây ch¿t các dây th¿n kinh, máu không th¿ cung c¿p cho rang, gây nên hi¿n tu¿ng ho¿i t¿ t¿y, ch¿t t¿y. Cu¿i cùng, vi khu¿n s¿ lây nhi¿m mô quanh chóp rang gây viêm quanh chóp rang, xu¿t hi¿n trình tr¿ng áp xe rang. Rang sâu thì s¿ gây ra nh¿ng h¿n ch¿ v¿ v¿n d¿ an u¿ng, ¿nh hu¿ng d¿n h¿ tiêu hóa.

Thi¿u th¿m m¿

Sâu rang ¿ tình tr¿ng nh¿ s¿ xu¿t hi¿n nh¿ng ch¿m den trên b¿ m¿t rang. пn tình tr¿ng n¿ng hon thì s¿ là nh¿ng l¿ h¿ng màu nâu ho¿c den v¿i nhi¿u kích thu¿c, hình dáng khác nhau. Ði¿u này khi¿n ngu¿i b¿nh không t¿ nhiên khi cu¿i, nói chuy¿n d¿ h¿ rang. Ngoài ra, sâu rang còn d¿n d¿n hôi mi¿ng khi¿n b¿nh nhân m¿t h¿n t¿ tin trong giao ti¿p.

¿nh hu¿ng d¿n tinh th¿n

Nh¿ng con dau nh¿c rang kèm theo dau d¿u s¿ thu¿ng xuyên xu¿t hi¿n khi b¿n b¿ sâu rang. Ði¿u này là ¿nh hu¿ng tr¿c ti¿p d¿n an u¿ng, gi¿c ng¿, khi¿n b¿n du¿i s¿c. Tinh th¿n do dó mà s¿t gi¿m nghiêm tr¿ng.

Các bi¿n pháp ch¿n doán b¿nh Sâu rang

Nha si thu¿ng có th¿ phát hi¿n sâu rang b¿ng cách:

• H¿i v¿ tri¿u ch¿ng dau rang và s¿ nh¿y c¿m c¿a rang
• Ki¿m tra mi¿ng và rang c¿a ngu¿i b¿nh b¿ng d¿ng c¿ nha khoa
• Ch¿p X-quang nha khoa có th¿ cho th¿y m¿c d¿ sâu rang. Ch¿p X-Quang nha khoa s¿ không gây ¿nh hu¿ng d¿n s¿c kh¿e c¿a ngu¿i b¿nh. Ðúng là tia X có kh¿ nang gây nhi¿m x¿ có h¿i cho s¿c kh¿e c¿a con ngu¿i nghiêm tr¿ng n¿u ti¿p xúc nhi¿u l¿n. Tuy nhiên, trong y t¿ và nha khoa thì cu¿ng d¿ du¿c dùng d¿ ch¿p X-Quang r¿t nh¿ và du¿c ki¿m soát. Phòng ch¿p thu¿ng du¿c b¿o v¿ v¿i áo và vách chì giúp h¿p th¿ t¿i da các tia tán x¿. Các tr¿ lý trong phòng ch¿p du¿c dào t¿o bài b¿n và có chuyên môn trong linh v¿c này s¿ ti¿n hành ch¿p X-ray m¿t cách nhanh chóng và hi¿u qu¿ nh¿t.

¿nh hu¿ng d¿n tâm lý

Sâu rang ¿nh hu¿ng tr¿c ti¿p d¿n tâm sinh lý c¿a b¿nh nhân. Ngu¿i b¿nh d¿ b¿ cáu g¿t, khó ch¿u. ¿ tr¿ nh¿, tình tr¿ng này còn nghiêm tr¿ng hon. Tr¿ s¿ có c¿m giác chán an, b¿ b¿a, qu¿y khóc, khi¿n co th¿ tr¿ b¿ suy nhu¿c, gi¿m s¿c d¿ kháng do thi¿u dinh du¿ng.

Nguy hi¿m d¿n tính m¿ng

Khi rang sâu không du¿c di¿u tr¿ ho¿c di¿u tr¿ không dúng cách s¿ d¿n viêm t¿y, r¿i ho¿i t¿. V¿t ho¿i t¿ n¿ng d¿n làm cho vùng hàm m¿t b¿ nhi¿m trùng. Khi m¿c d¿ nhi¿m trùng tang d¿n s¿ d¿n d¿n nhi¿m trùng máu ho¿c lan xu¿ng trung th¿t, gây nguy hi¿m d¿n tính m¿ng. Khi b¿ sâu rang, b¿nh nhân c¿n d¿n các nha khoa ho¿c b¿nh vi¿n rang hàm m¿t uy tín d¿ di¿u tr¿, tuy¿t d¿i không t¿ ý s¿ d¿ng thu¿c, d¿c bi¿t là thu¿c kháng sinh không có s¿ ch¿ d¿nh c¿a bác si, d¿ không gây ra b¿t c¿ tình tr¿ng dáng ti¿t nào có th¿ x¿y ra.

Các bi¿n pháp ch¿n doán b¿nh Sâu rang

Nha si thu¿ng có th¿ phát hi¿n sâu rang b¿ng cách:

• H¿i v¿ tri¿u ch¿ng dau rang và s¿ nh¿y c¿m c¿a rang
• Ki¿m tra mi¿ng và rang c¿a ngu¿i b¿nh b¿ng d¿ng c¿ nha khoa
• Ch¿p X-quang nha khoa có th¿ cho th¿y m¿c d¿ sâu rang. Ch¿p X-Quang nha khoa s¿ không gây ¿nh hu¿ng d¿n s¿c kh¿e c¿a ngu¿i b¿nh. Ðúng là tia X có kh¿ nang gây nhi¿m x¿ có h¿i cho s¿c kh¿e c¿a con ngu¿i nghiêm tr¿ng n¿u ti¿p xúc nhi¿u l¿n. Tuy nhiên, trong y t¿ và nha khoa thì cu¿ng d¿ du¿c dùng d¿ ch¿p X-Quang r¿t nh¿ và du¿c ki¿m soát. Phòng ch¿p thu¿ng du¿c b¿o v¿ v¿i áo và vách chì giúp h¿p th¿ t¿i da các tia tán x¿. Các tr¿ lý trong phòng ch¿p du¿c dào t¿o bài b¿n và có chuyên môn trong linh v¿c này s¿ ti¿n hành ch¿p X-ray m¿t cách nhanh chóng và hi¿u qu¿ nh¿t. Ki¿m tra rang mi¿ng thu¿ng xuyên giúp phát hi¿n sâu rang s¿m

Các bi¿n pháp di¿u tr¿ b¿nh Sâu rang

Ki¿m tra thu¿ng xuyên có th¿ xác d¿nh sâu rang và các tình tr¿ng rang mi¿ng khác tru¿c khi chúng gây ra các tri¿u ch¿ng dáng lo ng¿i và d¿n d¿n các v¿n d¿ nghiêm tr¿ng hon. Ngu¿i b¿nh c¿n khám s¿c kh¿e rang mi¿ng s¿m thì càng có co h¿i d¿o ngu¿c các giai do¿n s¿m nh¿t c¿a sâu rang và ngan ch¿n s¿ ti¿n tri¿n c¿a nó. Ði¿u tr¿ sâu rang ph¿ thu¿c vào m¿c d¿ nghiêm tr¿ng và tình tr¿ng s¿c kh¿e c¿a ngu¿i b¿nh. L¿a ch¿n di¿u tr¿ bao g¿m:

• Phuong pháp di¿u tr¿ b¿ng florua. N¿u sâu rang ch¿ m¿i b¿t d¿u, phuong pháp di¿u tr¿ b¿ng fluoride có th¿ giúp khôi ph¿c l¿i men rang và dôi khi có th¿ d¿o ngu¿c trong giai do¿n r¿t s¿m. Các phuong pháp di¿u tr¿ fluoride nhu s¿ d¿ng nu¿c máy, kem dánh rang và nu¿c súc mi¿ng. Các phuong pháp di¿u tr¿ b¿ng florua có th¿ là ch¿t l¿ng, gel, b¿t ho¿c vecni du¿c ch¿i lên rang ho¿c d¿t trong m¿t khay nh¿ v¿a v¿i rang c¿a ngu¿i b¿nh.
• Trám. Ch¿t trám, còn du¿c g¿i là ph¿c hình, là l¿a ch¿n di¿u tr¿ chính khi sâu rang dã ti¿n tri¿n vu¿t qua giai do¿n s¿m nh¿t. Ch¿t trám du¿c làm b¿ng các v¿t li¿u khác nhau, ch¿ng h¿n nhu nh¿a composite có màu rang, h¿n h¿p s¿ ho¿c nha khoa là s¿ k¿t h¿p c¿a m¿t s¿ v¿t li¿u. Trám rang l¿y t¿y - phuong pháp di¿u tr¿ sâu rang hi¿u qu¿
• B¿c rang s¿. пi v¿i sâu rang r¿ng ho¿c rang y¿u, ngu¿i b¿nh có th¿ c¿n b¿c rang - m¿t l¿p ph¿ toàn b¿ thân rang. Rang s¿ có th¿ du¿c làm b¿ng vàng, s¿ cu¿ng d¿ cao, nh¿a, s¿ nung ch¿y v¿i kim lo¿i ho¿c các v¿t li¿u khác.
• Nh¿ rang. M¿t s¿ rang b¿ sâu rang nghiêm tr¿ng d¿n m¿c chúng không th¿ ph¿c h¿i và ph¿i du¿c lo¿i b¿. Nh¿ rang có th¿ d¿ l¿i m¿t kho¿ng tr¿ng s¿ làm cho các rang khác b¿ d¿ch chuy¿n, xô l¿ch.

V¿i nh¿ng ki¿n th¿c trong bài vi¿t này, chúng tôi hy v¿ng dã các b¿n dã có nh¿ng góc nhìn dúng hon v¿ b¿nh sâu rang, cung nhu cách phòng tránh và di¿u tr¿. Chúc quý b¿nh nhân có m¿t s¿c kh¿e rang mi¿ng th¿t t¿t!